رکتیفایر یا یکسوساز دستگاهی است که با نیروی الکتریکی کار می‌کند و برای تبدیل جریان متناوب (AC) به مستقیم (DC)، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فرآیند که «جهت‌گیری» جریان را به حالت «راست» تبدیل می‌کند، فرآیند اصلاح نامیده می‌شود.
یکسوسازهای تک فاز برای تجهیزات داخلی یک فاز به کار برده می‌شوند، اما رکتیفایرهای سه فازی در زمینهی تجهیزات صنعتی و انتقال انرژی اهمیت زیادی دارند.
شرکت سام تجهیز، انواع مختلفی از یکسوسازهای ترمز الکتروموتور را برای همهی محصولات آن با برندهای متفاوت فراهم کرده است.
تعریف رکتیفایر
مولدهای برق بی‌شماری مانند برق شهری ولتاژهای AC تولید می‌کنند، اما برای کار کردن با بسیاری از مدارها فقط به ولتاژهای مستقیم نیاز است.
رکتیفایر با تبدیل این دو جریان به همدیگر، به سادگی این مسئله را برطرف می‌کند.
کلمه رکتیفایر (rectifier) که تحت عنوان یکسوساز ترجمه شده است، در حقیقت نوعی جزء الکتریکی غیرفعال می‌باشد که کاربرد آن تبدیل جریان‌های متناوب به جریان مستقیم است. برای شفاف سازی بیشتر کاربرد یکسوساز می‌توان عملکرد آن را دقیق‌تر تشریح کرد. عملکرد این دستگاه به نحوی است که جریان را وادار می‌سازد فقط از یک سو عبور کند و به همین علت است که نام یکسوساز برای آن انتخاب شده است. عملکرد یکسوساز تقریباً مشابه با شیر آب است که باعث می‌شود آب تنها در یک مسیر جاری شود و همانند یکسوساز از ایجاد مسیرهای چندگانه برای انتقال جلوگیری می‌کند.
دیود (Diode) از جمله مرسومترین انواع یکسوسازها است.
دسته بندی رکتیفایرها
رکتیفایر تمام موج
یکسوساز تمام موج هر دو نیم سیکل جریان متناوب را به جریانDC تبدیل می‌نماید.
پل دیود یکی از مرسومترین و مشهورترین یکسوسازهای تمام موج است. در شکل زیر نحوه عملکرد پل دیود نشان داده شده است.
در رکتیفایر تمام موج، هیچ بخشی از موج‌ها فیلتر و یا حذف نشده و فقط جریان هر دو نیم سیکل جریان متناوب با استفاده از 4 دیود، یکسو شده و در نهایت موج به فرمی که در شکل زیر نشان داده شده است، تبدیل خواهد شد. همان‌گونه که در شکل زیر نشان داده شده است، ولتاژ پایانی و خروجی پل دیود شامل نوسان و ریپل است.
در پایان بر اثر هموار کردن ولتاژ خروجی، با بکارگیری خازن و رگلاتور این نوسانها و ریپلها از بین خواهند رفت.
یکسوساز نیم موج
رکتیفایر نیم موج بر خلاف یکسوساز تمام موج فقط نیم سیکل از امواج متناوب را عبور داده و نیم سیکل باقی مانده را کاملاً متوقف می‌کند.
دمدولاسیون AM این نوع یکسوساز را به کار می‌گیرد.
توجیه بکارگیری یکسوساز
در هر بخشی از مدار که تبدیل جریان AC به DC ضروری باشد، از یکسوساز استفاده می‌شود.
علاوه بر این یکسوسازها در سایر زمینه‌ها از جمله دمدولاسیون امواج رادیویی AM و در گیرندههای رادیویی مختلف استفادهی وسیع و طولانی داشته‌اند.
یکسوسازها در خطوط انتقال برق HVDC و مدارهای تغذیه سوئیچینگ نیز استفادهی وسیعی دارند.
موارد استفاده از رکتیفایر
همان‌گونه که گفته شد، رکتیفایر توانایی دارد که جریان‌های متناوب را که در دو جهت بر روی مدار حرکت می‌کنند، به جریان‌های مستقیمی که فقط در یک مسیر در حال حرکت هستند، تبدیل نماید.
همان‌گونه که همه می‌دانیم دستگاه‌ها و قطعه‌های الکترونیکی بسیاری وجود دارد که برای راه‌اندازی به جریان مستقیمی مشابه ولتاژ باتری نیاز دارند.
جهت ایجاد جریان DC در یک مدار، باید با استفاده از یکسوساز، جریان متناوب را به DC تبدیل کنیم.
مثلاً ترانس 12 ولتی را تصور کنید. خروجی آن با فرکانس 50 هرتز، بین 12± ولت و به صورت AC به صورت مداوم در حال تغییر است. طبیعی است که تمامی مدارهای الکترونیکی نمی‌توانند با جریان متناوب به درستی کار کنند. برای نمونه اگر الایدی 12 ولتی را به خروجی ترانس 12 ولت وصل کنیم، الایدی 50 بار در ثانیه روشن و خاموش می‌شود، زیرا می‌تواند ولتاژ را در یک سو عبور دهد. از طرف دیگر، اگر خازن الکترولیت 12 ولتی را به خروجی همین ترانس وصل کنیم، در کمتر از 20 ثانیه منفجر می‌شود. برای پیشگیری از این واقعه با استفاده از یکسوساز این مسائل به آسانی حل شده و اتفاقاتی از این دست جلوگیری به عمل خواهد آمد. سایر موارد استفاده از یکسوساز به صورت زیر است:
منابع برق اضطراری
هنگامی که سیستم برق از دسترس خارج می‌شود، برای تأمین برق متناوب، باطری در نقش منبع تغذیه برای شارژ اضطراری به کار گرفته می‌شود. بعد از وصل شدن سیستم برق، باید باتری‌ها را با استفاده از یکسوساز مجدداً شارژ نمود.
گرم کن القائی
یکسوساز برای ارتقاء فرکانس برق اصلی مورد استفاده در گرم‌کن‌های القائی به کار می‌رود و برق اصلی را ابتدا به جریان DC و سپس به جریان متناوب با فرکانس بالا بدل می‌کند.
ترمزهای الکترومغناطیسی
یکی از کاربردهای یکسوساز به عنوان رکتیفایر ترمز الکتروموتور است. پل دیود یا رکتیفایر ترمز SEW از برندهای معتبر این قطعه الکتریکی است.
